Strijd tegen windpark gaat door: ’Wij willen gezondheid niet op het spel zetten’

CULEMBORG • Plannen voor een tweede windpark in ‘t Lage Veld in Culemborg worden nieuw leven ingeblazen. Tot ontsteltenis van de buurtbewoners.

Zes jaar geleden bedachten coöperatie Vrijstad Windwinning in samenwerking met Eneco een plan om zes grote windmolens neer te zetten in het landelijke gebied ten oosten van de N320. Met een tiphoogte van liefst 270 meter. De bewoners kwamen in actie. Grote protestborden, 2500 mensen ondertekenden een petitie. Uiteindelijk zette de gemeenteraad in april 2021 een streep door het megalomane project. 

Verbazing, onrust, zorgen en ongeloof
“Maar na een windstilte van drie jaar is voor ons de storm weer opgestoken”, zegt Martin van Weelden, voorzitter van de werkgroep Tegenwind Culemborg. “Nieuws over de nieuwe plannen heeft bij onze buurt- en stadsgenoten verbazing, onrust, zorgen en ook ongeloof veroorzaakt.”

Sommigen zijn des duivels. ‘Begint dat nou weer?  

Medestrijder Hennie van den Boogert kan dat beamen. “Heel veel bewoners zijn nog steeds zwaar teleurgesteld en gefrustreerd door wat ze de vorige keer hebben meegemaakt. Ik heb mensen op bezoek gehad en ook in de buurt gesproken die na het horen over de nieuwe plannen helemaal over de rooie zijn. Sommigen zijn des duivels. ‘Begint dat nou weer? ik heb het net verwerkt’, zeggen ze tegen mij. Zijn ze helemaal gek geworden?” 

Anders dan vorige keer
Inmiddels heeft coöperatie Vrijstad Windwinning de samenwerking met Eneco beëindigd. Men gaat zelfstandig verder, weliswaar ondersteund door Betuwe Wind. Binnenkort zal een nieuw principeverzoek worden ingediend bij de gemeente. De initiatiefnemers hebben te maken met de kaders die de gemeenteraad hebben opgesteld: lagere molens, die bij elkaar 72 GWh aan stroom moeten genereren. Bewoners zullen vanaf het begin worden betrokken bij het project, zo is de belofte. “Het moet anders dan de vorige keer”, meldden de initiatiefnemers onlangs in een interview met deze krant.

Twijfels over participatie
Martin van Weelden heeft twijfels of dat beter betrekken van de bewoners sowieso mogelijk is. “Vorige keer hebben ze gedaan alsof ze naar ons geluisterd hebben en dat ze rekening met ons zouden houden. Maar daar is niets, maar dan ook niets van gebleken. Met alle emotie en alle dingen die wij ingebracht hebben is helemaal niks gedaan.”

Aanvankelijk was er nog wel wat optimisme dat de bewoners mee mochten praten in de zogenaamde gebiedstafel. Van Weelden: “Ons werd voorgehouden dat wij nog enige vorm van inspraak hadden over de hoogte en over de locatie van de molens. Maar al heel snel werd duidelijk dat alles al volledig was dichtgespijkerd. Tijdens de laatste één van die vergaderingen bleek dat Eneco al contracten had getekend met grondeigenaren. Toen wij dat hoorden zijn we bijna letterlijk uit ons vel gesprongen en hebben we gezegd: ‘nu is het helemaal afgelopen en we stoppen ermee’. Want dit heeft geen zin.”

Het plaatsen van turbines in dit gebied is niet mogelijk zonder direct omwonenden ernstig te hinderen en hun gezondheid te schaden.

Neergezet als Nimby’s
Van Weelden vindt het heel ernstig dat de bewoners destijds zijn neergezet als ‘Nimby’s’ (Not in My Backyard). “We moesten onze gezondheid en leefomgeving verdedigen in een ongelijk participatietraject waarbij na ruim een jaar de uitkomst van te voren al vast bleek te staan. Er werd gezegd: ‘ja, maar de mensen kunnen er geld mee verdienen.’ Maar laat ik duidelijk zijn: wij verkopen onze gezondheid niet voor geld. Het plaatsen van turbines in dit gebied is niet mogelijk zonder direct omwonenden ernstig te hinderen en hun gezondheid te schaden.”

28.000 mensen hinder
Uit onderzoek blijkt dat in 2019 in ons land zo’n 28.000 mensen ernstige hinder ondervonden van windturbines in hun omgeving. Dat komt mede vooral door het laagfrequente geluid, dat turbines produceren. Van Weelden: ‘Sommige mensen worden er knettergek van.”

Sylvia van Manen, huisarts in Den Bosch, heeft grondig onderzoek gedaan naar de effecten van windturbines in hun directe woonomgeving.. Dertig procent van de respondenten die zij ondervroeg klaagde over medische klachten, gelieerd aan de windturbines. Een substantieel deel van omwonenden van windturbines rapporteert wereldwijd identieke klachten, concludeerde Van Manen destijds het vakblad Medisch Contact. Het gaat dan bijvoorbeeld over chronische slaapproblemen, hoofdpijn, tinnitus, een drukgevoel op de oren, draaiduizeligheid, visusklachten, luchtwegproblemen, tachycardie, prikkelbaarheid, concentratie- en geheugenproblemen, en angstgevoelens.

Piekbelasting
Bij berekening van de geluidsbelasting (dbA’s) wordt volgens Van Weelden ten onrechte uitgegaan van de gemiddelde waarden over een heel jaar. “De producent moet een logboek bijhouden, waaruit kan worden afgelezen of de gemiddelde norm niet overschreden wordt.. Maar aan een gemiddelde norm heb je niks wanneer je als inwoner een weeklang gek wordt van die rot herrie in de nacht. Het gaat juist om de piekbelasting.”

Reactie coöperatie Vrijstad Windwinning
“Coöperatie Vrijstad Windwinning realiseert zich dat de doorstart van het windpark-initiatief niet bij iedereen in goede aarde valt. We zijn ons ervan bewust dat 100% draagvlak bij dit soort projecten niet mogelijk is. Maar we vinden het wel belangrijk om open en transparant in gesprek te gaan. We willen zorgen dat voor- en tegenstanders zich gezien en gehoord voelen, ook al zijn we het inhoudelijk niet met elkaar eens. Belangen, zorgen, bezwaren, meningen en ideeën willen we in een vroeg stadium bespreken. Zo willen we de best mogelijke voorkeursvariant bepalen. Voor het uitwerken van de plannen hanteren we – zoals de gemeente Culemborg dat heeft aangegeven – de landelijke normen, waaraan het rijk momenteel werkt. Het gaat om normen voor onder andere afstand, geluid, schittering en slagschaduw. Verder vindt er vooraf onderzoek plaats naar bijvoorbeeld ecologie en veiligheid. Ook gezondheidseffecten nemen we mee. Al deze aspecten komen in een milieueffectonderzoek. De gemeente Culemborg beslist uiteindelijk over de vergunningaanvraag.”

Afstandsnorm
Martin van Weelden is duidelijk dat wettelijk vastgestelde geluids- en afstandsnormen voor windturbines in de praktijk geen enkele garantie bieden voor een gezonde leefomgeving van omwonenden. “Er wordt nu uitgegaan van een afstand tot de woning van twee keer de tiphoogte van de windturbine. Inmiddels is duidelijk dat die afstand veel te kort is. Tien keer de tiphoogte zou een betere norm zijn.”

“In 2009 vond minister Cramer het niet nodig, ondanks verzoeken daartoe, de Tweede Kamer te informeren over een negatief advies van zowel RIVM als TNO aangaande de geluids- en afstandsnormen die sindsdien worden gehanteerd. Motief van de minister: ‘als we dit hanteren kan er nergens een windturbine staan. Inmiddels blijkt Nederland in Europa per vierkante kilometer landoppervlak de hoogste windturbine-dichtheid te hebben. Dat daarbij het voorzorgsbeginsel en de Grondwet, inzake de bescherming van het individu, aan de kant werd geschoven, leek niet van belang.”

Bij het hanteren van een strengere afstandsnorm zou de helft van de geplande 118 windprojecten in Nederland geen doorgang kunnen vinden. ‘Maar wat er nu gebeurt is dat het recht wordt aangepast aan het beleid. ‘Want, dat is het argument’, het is voor een hoger doel. Hou toch op . Ik word daar heel boos van.”

Gebied gesloopt
Volgens Hennie van de Boogert betekenen de windmolens ook een aanzienlijke aantasting van het groene Lage Veld “De infrastructuur die je nodig hebt om windmolens neer te zetten sloopt het hele gebied. Er moeten wegen naar toe om die dingen te bouwen. Je moet er kabels en leidingen naar toe brengen. Voor één molen zijn 65 heipalen nodig, 650 kuub beton en 900 ton staal t. Een windmolen wordt nu neergezet als het middel om de energieproblemen op te lossen. Maar over vijftien jaar heb je een groot probleem, als ze opgeruimd moeten worden.”

Van Weelden: “We zijn nu fossiele brandstoffen aan het sparen. Maar tegelijkertijd zijn we de wereld compleet aan het uitputten door het delven van zeldzame grondstoffen als lithium en van andere stoffen, die essentieel zijn voor windmolens. Het betekent dat we de afhankelijkheid van Rusland inwisselen voor die van Afrika, maar eigenlijk van China die het steeds meer voor het zeggen krijgt in dit continent.”

Reactie wethouder Daphne Bijvoet
“We zijn ons bewust van de zorgen die leven en we vinden het belangrijk om daarom met alle betrokkenen in gesprek te blijven. Door te kijken naar de mogelijkheden voor alternatieve energiebronnen investeren we in een schonere, groenere toekomst voor onszelf en de komende generaties. De mix van energie opwekken door zon en wind biedt een cruciale oplossing voor de groeiende energiebehoefte van onze stad. Daarbij draagt het ook bij aan het verminderen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Tenslotte hebben we er allemaal baat bij als ook onze stad in de toekomst van stroom voorzien kan blijven. Hierbij houden we rekening met de grootte van Culemborg; wat is passend bij onze stad en in het belang van onze inwoners? We zijn nog in afwachting van het principeverzoek van de initiatiefnemer. Om dit initiatief dan eventueel mogelijk te maken, stellen we samen met de raad de kaders op.”

Exacte locatie
De exacte locatiekeuze was ook in het vorige project één van de meest heikele punten. De keuze voor een plekje langs de A2 viel af, in verband met de beschermde status van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ook staan daar teveel woonhuizen. Bij bedrijventerrein Pavijen stuitte men ook op teveel belemmeringen. Het enige gebied met ruimte voor een windpark dat overblijft was de locatie ten zuiden van de N320. Het plangebied ligt tussen de Oude Beesdseweg, Kooiweg Oost, Daam van Dijkweg en de Korte/Lange Aventuurseweg.
Vergunningsaanvraag
Voor het verkrijgen van een vergunning moet veel onderzoek worden verricht. Onder andere naar landschap, geluid, slagschaduw, de bodem en ecologie (denk aan mogelijke schade aan zeldzame soorten of gebieden). Maar ook onderzoek naar veiligheid, archeologie en waterbeheer. Verder nemen de initiatiefnemers effecten op de gezondheid mee. Al deze aspecten komen aan bod in een milieueffectonderzoek, dat bij de vergunningaanvraag wordt gevoegd.

Dick Aanen